Gần đây, công trình Tháp Tam Thắng đang thi công tại quảng trường Tam Thắng (đường Thùy Vân, phường Vũng Tàu, TP.HCM) đã trở thành tâm điểm chú ý của công chúng và giới kiến trúc. Nhiều ý kiến cho rằng thiết kế của công trình này có những nét tương đồng rõ rệt với tháp Nghinh Phong – một biểu tượng kiến trúc độc đáo tại TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, từng được vinh danh vì tính sáng tạo gắn liền với văn hóa bản địa.
Điểm dễ nhận thấy nhất giữa hai công trình là kết cấu cột trụ hình tam giác dựng đứng, tạo khoảng trống ở giữa và hướng ra biển – một bố cục thị giác mạnh mẽ, đầy biểu tượng. Tuy nhiên, liệu sự tương đồng này phản ánh một xu hướng chung trong kiến trúc biểu tượng ven biển, hay chỉ là sự trùng hợp gây tranh cãi?
Tháp Tam Thắng – Dấu ấn ba làng cổ, khát vọng vươn khơi của Vũng Tàu
Theo đại diện chủ đầu tư, tháp Tam Thắng được lấy cảm hứng từ ba làng cổ Thắng Nhất, Thắng Nhì và Thắng Tam – chính là cội nguồn hình thành nên đô thị Vũng Tàu hiện đại. Tổng thể công trình mô phỏng ba mũi thuyền đang hướng ra biển lớn, mang thông điệp khát vọng chinh phục đại dương và kết nối truyền thống – hiện tại – tương lai.
Cấu trúc gồm ba khối tam giác nền, tượng trưng cho ba làng cổ, trên đó là các cột trụ hình tam giác được sắp xếp cao dần theo hướng biển, từ 10,9m đến hơn 31,6m, tạo hiệu ứng thị giác giống như cánh buồm căng gió ra khơi. Khoảng trống trung tâm giữa các cột không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn đại diện cho không gian giao thoa – nơi quá khứ gặp gỡ hiện tại, nơi con người hướng về tương lai.
Hiện tại, công trình đang bước vào giai đoạn thi công nước rút với hơn 500 công nhân làm việc mỗi ngày, dự kiến sẽ hoàn thiện đúng dịp lễ Quốc khánh 2/9/2025. Đây hứa hẹn sẽ là một điểm nhấn văn hóa – du lịch mới của thành phố biển Vũng Tàu.
Tháp Nghinh Phong – Biểu tượng của Phú Yên, di sản văn hóa chuyển hóa thành kiến trúc
Khánh thành năm 2021, tháp Nghinh Phong tại Tuy Hòa (Phú Yên) là một phần của không gian công cộng ven biển, tại nút giao Nguyễn Hữu Thọ – Độc Lập. Công trình nổi bật bởi sự kết hợp hài hòa giữa tính biểu tượng văn hóa và ứng dụng công nghệ hiện đại.
Lấy cảm hứng từ truyền thuyết “Con Rồng Cháu Tiên”, thiết kế tháp bao gồm hai khối chính – một cao, một thấp – tượng trưng cho Lạc Long Quân và Âu Cơ, với 50 khối đá xếp chồng dưới mỗi tòa tháp, biểu trưng cho “trăm trứng trăm con” chia đôi theo cha mẹ về biển – lên rừng.
Điểm nhấn độc đáo là khe gió ở giữa hai tòa tháp, được thiết kế để tạo ra âm thanh tự nhiên từ gió biển, gợi nhớ đến hồn thiêng sông núi và bản sắc đất Phú Yên. Ban đêm, công trình rực rỡ dưới ánh sáng của công nghệ Bobine Tesia, 3D mapping và laser đa sắc, tạo nên vũ điệu ánh sáng ngoạn mục, thu hút hàng nghìn du khách mỗi tuần.
Ngoài ra, hình khối của tháp còn gợi liên tưởng đến Ghềnh Đá Đĩa, một kỳ quan thiên nhiên nổi tiếng tại Phú Yên, được thể hiện qua lớp đá granite ốp bên ngoài.
Giống nhau ở hình thức – khác biệt ở tinh thần?
Mặc dù Tháp Tam Thắng và Tháp Nghinh Phong có hình thức kiến trúc tương đồng: đều sử dụng khối trụ tam giác, tạo khoảng không hướng biển, nhưng ý tưởng thiết kế và thông điệp văn hóa của hai công trình lại khác biệt rõ nét.
- Tháp Nghinh Phong là biểu hiện sâu sắc của truyền thuyết dân gian Việt, cụ thể là câu chuyện khai sinh dân tộc Việt Nam từ Lạc Long Quân và Âu Cơ.
- Tháp Tam Thắng lại khai thác yếu tố lịch sử – địa danh, gắn liền với tiến trình đô thị hóa và khát vọng phát triển của Vũng Tàu từ ba làng cổ.
Chính điều này tạo nên sự khác biệt trong tinh thần công trình, dù sử dụng ngôn ngữ kiến trúc tương đồng. Nếu tháp Nghinh Phong nghiêng về biểu tượng văn hóa – huyền thoại, thì tháp Tam Thắng tập trung truyền tải ý chí vươn khơi, khát vọng hội nhập và phát triển đô thị.
Góc nhìn chuyên gia: Nên đánh giá sự tương đồng dưới lăng kính học thuật
Từ góc độ kiến trúc sư và nhà nghiên cứu đô thị, sự xuất hiện của các công trình kiến trúc có hình khối tương đồng là điều không hiếm. Trong xu hướng thiết kế đương đại, nhiều biểu tượng công cộng đang hướng đến các giá trị biểu trưng đơn giản nhưng giàu tính liên tưởng, và hình tam giác – biểu tượng của sự vững chãi, chuyển động – được ưa chuộng trong các công trình ven biển.
Điều đáng lưu ý không phải là hình thức giống nhau, mà là cách mỗi địa phương thổi hồn vào thiết kế để kể một câu chuyện riêng biệt. Chính bản sắc văn hóa – lịch sử địa phương, nếu được chuyển hóa khéo léo vào kiến trúc, sẽ tạo nên giá trị bền vững và khác biệt thực sự.
Kết luận
Thay vì chỉ nhìn nhận sự tương đồng bề ngoài như một vấn đề sao chép, cần xem đây là cơ hội để thảo luận sâu hơn về tính bản địa trong kiến trúc biểu tượng công cộng. Mỗi công trình – nếu thực sự lấy cảm hứng từ đất và người nơi đó – sẽ mang một “linh hồn” riêng, góp phần làm giàu cho cảnh quan văn hóa đô thị.
Cả tháp Nghinh Phong và tháp Tam Thắng, nếu nhìn nhận đúng đắn, có thể cùng nhau góp phần thúc đẩy phát triển du lịch, giáo dục di sản và nuôi dưỡng niềm tự hào địa phương, thay vì trở thành tâm điểm tranh cãi không đáng có.
